Ψύλλος είναι η κοινή ονομασία απτέρων εντόμων που ανήκουν στην τάξη Σιφωνάπτερα (επιστήμονες χρησιμοποιούν και τον όρο Αφανίπτερα(. Είναι εξωτερικά παράσιτα που τρέφονται με αίμα θηλαστικών και πτηνών. Επειδή μεταδίδουν ασθένειες, είναι πολύ επικίνδυνα ζώα και καταπολεμούνται με εντομοκτόνα και άλλους τρόπους.
Χαρακτηριστικό των ψύλλων είναι η μεγάλη ταχύτητα αναπαραγωγής τους και η επιμονή τους, που τους καθιστά δύσκολους στην καταπολέμηση τους. Η δράση τους γίνετε αντιληπτή από τα ενοχλητικά και ερεθιστικά τσιμπήματα τους. Είναι ικανοί να προκαλέσουν σοβαρά δερματικά νοσήματα στο σκύλο, τη γάτα αλλά και τον άνθρωπο και στο να μεταδώσουν επικίνδυνους οργανισμούς και ασθένειες.
Βιολογικός Κύκλος των Ψύλλων
Ο βιολογικός κύκλος των ψύλλων μπορεί να διαρκέσει έως και 2 έτη. Τα αυγά και οι νύμφες μπορούν να μείνουν αδρανή για πολλούς μήνες και να δραστηριοποιηθούν εφόσον υπάρξουν κατάλληλες συνθήκες, υποψήφιοι ξενιστές.
Αυγά
Οι θηλυκοί ψύλλοι έχουν την δυνατότητα να εναποθέτουν αυγά όσο τρέφονται με αίμα. Είναι ικανές να γεννήσουν μέχρι και 50 αυγά την ημέρα και τα εναποθέτουν πάνω στον ξενιστή τους (σκύλο ή γάτα). Κατά μέσο όρο ένας θηλυκός ψύλλος ζει μέχρι 14 ημέρες. Με ένα σύντομο υπολογισμό, διαπιστώνουμε πως μπορεί να γεννήσει περίπου 700 λευκά, ωοειδή και λεία αυγά. Τα αυγά αυτά είναι σχετικά βαριά και πέφτουν πολύ εύκολα από τα ζώα όταν αυτά τιναχθούν. Με αυτό τον τρόπο εξαπλώνονται στο δάπεδο του χώρου όπου ζει το κατοικίδιο.
Προνύμφες
Υπό ευνοϊκές συνθήκες μέσα σε 1 -2 ημέρες (σε χαμηλότερες θερμοκρασίες μπορεί και περισσότερο) τα αυγά εκκολάπτονται σε προνύμφες. Οι προνύμφες είναι λεπτή, κιτρινωπή, τριχωτή και σκωληκοειδής και βρίσκονται συχνά σε ρωγμές του πατώματος, χαλιά, μοκέτες και κλινοσκεπάσματα ζώων. Όταν είναι νεαρές είναι περίπου 1.5 mm. Όταν ωριμάσει, μπορεί να φτάσει και τα 5 mm σε μήκος. Δεν έχουν μάτια, ούτε πόδια αλλά έχουν σαγόνια για να τρέφονται. Κινούνται χρησιμοποιώντας τις τρίχες του σώματος τους και τρέφονται με οργανικά υπολείμματα, όπως τα σωματίδια τροφής και τα περιττώματα ψύλλων και με νεκρά έντομα ή και με αυγά ταινιών. Προτιμούν ένα σκοτεινό, υγρό περιβάλλον για να αναπτυχθούν και κατά διαστήματα ρίχνουν το δέρμα τους. Οι ψύλλοι περνούν από τρία στάδια προνύμφης και έχουν αναπτυχθεί πλήρως μέσα σε 8 έως 24 ημέρες και μεταμορφώνονται σε νύμφες. Ωστόσο, το στάδιο της προνύμφης μπορεί να παραταθεί για πάνω από 6 μήνες κάτω από αντίξοες συνθήκες.
Νύμφες (χρυσαλλίδα)
Η προνύμφη προετοιμάζει ένα κουκούλι με την ενσωμάτωση σωματιδίων με τη χρήση σάλιου. Μέσα στο κουκούλι αυτό μεταμορφόνεται η νύμφη. Το κουκούλι είναι υπόλευκο, χαλαρό και έχει διάσταση 7 mm. Η νύμφη, αρχικά είναι κρεμ, και με το πέρασμα του χρόνου σκουραίνει σταδιακά σε ένα χρώμα καφετί. Η επιφάνεια τους είναι κολλώδης και καλύπτεται συνήθως από ακαθαρσίες και σκόνη. Τυπικά, το στάδιο της νύμφης διαρκεί από 5 έως 7 ημέρες, αλλά μπορεί να παραταθεί έως και 2 έτη κάτω από δυσμενείς συνθήκες. Τα κουκούλια των ψύλλων μπορεί να βρεθούν σε χαλιά, κάτω από τα έπιπλα, και στα κρεβάτια των ζώων.
Ενήλικοι Ψύλλοι
Ο ενήλικος ψύλλος ζει έως 2 εβδομάδες και περιμένει μέσα στη νύμφη μέχρι να εμφανιστεί ο κατάλληλος ξενιστής και οι κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες. Η διάρκεια ζωής του μπορεί να παραταθεί ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Οι Ενήλικες βγαίνουν από το κουκούλι τους και πηδούν στον ανυποψίαστο ξενιστή, όταν ανιχνεύει την παρουσία του, από τη θερμότητα του σώματος και από την κίνηση του που προκαλεί κραδασμούς. Για αυτό προσελκύεται από δονήσεις του εδάφους και από την παρουσία διοξειδίου του άνθρακα (το οποίο θεωρεί πως είναι σήματα ότι κοντά υπάρχει κάποιο ζώο). Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους μεγάλος αριθμός των ψύλλων επιτίθενται στους ανθρώπους όταν αυτοί επιστρέφουν στο σπίτι μετά από παρατεταμένες διακοπές. Από τη στιγμή που αναδύεται από τη νύμφη έχει περιθώριο περίπου μία εβδομάδα για να βρει και να απομυζήσει αίμα. Από εκεί και πέρα μπορούν να επιβιώσουν για αρκετές εβδομάδες μεταξύ των γευμάτων τους. Ο ενήλικοι ψύλλοι ενοχλούν στην πραγματικότητα τους ανθρώπους όταν δεν υπάρχουν άλλοι προτιμώμενοι ξενιστές όπως γάτες και σκύλοι.
Πληθυσμός των ψύλλων
Από μελέτες παρατηρήθηκε ότι ο πληθυσμός των ψύλλων αποτελείται από:
αυγά (50%), προνύμφες (35%), νύμφες (10%) και μόνον κατά 5% από ενήλικους ψύλλους.
Για να αντιμετωπίσετε λοιπόν αποτελεσματικά τους ψύλλους είναι σημαντικό να θανατώνονται οι ενήλικοι ψύλλοι αλλά ακόμα σημαντικότερο να διακόπτεται η παραγωγή αυγών και το στάδιο της ενηλικίωσης τους.
Ευνοϊκό περιβάλλον
Οι συνθήκες ανάπτυξης των ψύλλων είναι η μέση θερμοκρασία στους 18-30 C και η υγρασία στο 70-80%. Έτσι μπορεί σε μία περιοχή να υπάρχει παρασιτικό φορτίο αλλά ο πληθυσμός των ψύλλων να αυξάνεται 6 εβδομάδες μετά την αύξηση της θερμοκρασίας.
Ο ξενιστής είναι η κύρια πηγή τροφής των ενήλικων ψύλλων. Χαρακτηριστικό είναι ότι το ενήλικο παράσιτο μπορεί να ζήσει πάνω στο ξενιστή ακόμα και μέχρι 100 ημέρες
Είδη
Συνολικά υπάρχουν 2.500 περίπου είδη των ψύλλων στον κόσμο, με το 94% να συνδέεται με τα θηλαστικά, και σχεδόν το 6% με τα πουλιά. Όμως μόνο ο ψύλλος των γατών είναι ένα σοβαρό παράσιτο για τα ζώα και τον άνθρωπο. Παρά την ονομασία τους, οι ψύλλοι των γατών είναι το κύριο είδος ψύλλων που προσβάλλει τα σκυλιά, τις γάτες και τους ανθρώπους και τρέφετε με αίμα. Επίσης συχνά διαδεδομένος είναι και ο Ctenocephalides canis (το λεγόμενο «ψύλλος σκυλιών»), που υπάρχει σε όλο τον κόσμο.
Εύκολος τρόπος όμως για να προσδιορίσουμε ένα ψύλλο γάτας (Felis ctenocephalides), ένα ψύλλο σκύλου (F. canis) ή έναν ψύλλο ανθρώπου (Pulex irritans) δεν υπάρχει. Τα δύο τελευταία είδη εμφανίζονται σπανιότερα και η καταπολέμησή τους είναι διαφορετική ανα είδος.
Χαρακτηριστικά
Οι ενήλικες ψύλλοι συνήθως είναι περίπου το 1/8 της ίντσας μακρύς (1-3 mm), με σχήμα οβάλ και απόχρωσης κόκκινο-καφέ. Δεν έχει φτερά, και τα σώματά τους είναι πολύ λεπτά. Το λεπτό τους σώμα τους επιτρέπει να κινούνται ελεύθερα μέσα στη γούνα ή τα φτερά των οργανισμών. Διαθέτουν πολύ μεγάλα πίσω πόδια που τα χρησιμοποιούν για τα άλμα τους και μια πολύ λεπτή προβοσκίδα (ράμφος) που εκτείνεται προς τα εμπρός όταν ο ψύλλος τρέφεται με αίματος. Σε κατάσταση ηρεμίας, η προβοσκίδα στρέφεται προς τα κάτω και προς τα πίσω μεταξύ των ποδιών. Τα άλματα που κάνουν είναι περίπου 200 φορές μεγαλύτερα από το μήκος του σώματός τους, καθιστώντας τα ζώα αυτά τους καλύτερους άλτες μεταξύ των γνωστών ζώων, σε σύγκριση με το μέγεθος του σώματός τους. Χαρακτηριστικό του σώματός τους είναι επίσης η σκληρότητα, που επιτρέπει να αντέξει την πίεση, όπως π.χ. το ξύσιμο. Για να φανεί χρειάζεται η βοήθεια ενός μικροσκοπίου.
Η αναγνώριση των νυμφών των ψύλλων και των χρυσαλλίδες απαιτεί τη χρήση μικροσκοπίου. Με γυμνό μάτι, οι προνύμφες μοιάζουν με μικροσκοπικά υπόλευκα «σκουλήκια» χωρίς πόδια.
Ο νύμφες δεν αναγνωρίζονται επειδή βρίσκονται μέσα σε ένα κουκούλι που όμως καλύπτεται από σωματίδια του χώματος και μικροαντικείμενα από το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται.
Θέσεις ανάπτυξης
Οι προνύμφες ψύλλων και οι νύμφες βρίσκονται μέσα και γύρω από τις περιοχές όπου τα κατοικίδια ζώα είναι ενεργά και κοιμούνται.
Στους εσωτερικούς χώρους, κοινές περιοχές είναι οι ψάθες ύπνου των κατοικιδίων, μεταξύ των ινών στα παχιά χαλιά, στις ταπετσαρίες επίπλων, στα καλύμματα των κρεβατιών εφόσον έχουν κοιμηθεί κατοικίδια ζώα σε αυτά.
Στους εξωτερικούς χώρους, βρίσκονται συνήθως κάτω από ζεστές και υγρές συνθήκες ή σε περιοχές που χρησιμοποιούν τα κατοικίδια ζώα για ανάπαυση. Ένα από τα πιο συνηθισμένα με υγρασία μέρη και σκιερό έδαφος είναι κάτω από θάμνους. Επίσης στους εξωτερικούς χώρους μπορεί να δούμε μία μικρή ποσότητα χώματος που αφήνουν ως ίχνος από τους περιπάτους τους.
Μέθοδοι αντιμετώπισης
Η καταπολέμηση του ψύλλου και η παρεμπόδιση της εκ νέου ανάπτυξής του γίνετε με την εφαρμογή προγράμματος υπολειμματικών ψεκασμών από την Axiven Pest Control.
