Αφορμή για να
ψάξω λίγο πάλι το όλο θέμα ήταν έγγραφο του Εθνικού Εργαστηρίου Αναφοράς για τη
Λύσσα με την επιβεβαίωση ενός θετικού αποτελέσματος λύσσας που αφορά έναν σκύλο
στην Ελασσόνα Λάρισας.Σχετικά με το έγγραφο μπορείτε να διαβάσετε εδώ:
κ εδώ:
Η Λύσσα που μέχρι
τώρα ακούγαμε με κρούσματα στη Βόρεια Ελλάδα τώρα πια υπάρχει κ στη Θεσσαλία.
Ακόμα και σήμερα
η λύσσα παραμένει μια απειλή για την ανθρωπότητα και παρόλο ότι θεωρείται κατά
κύριο λόγο νόσος των σαρκοφάγων, προσβάλει τα περισσότερα είδη των θηλαστικών
και τον άνθρωπο. Για πρακτικούς λόγους
διακρίνεται στη λύσσα των σκύλων (λύσσα των δρόμων) και στη λύσσα των άγριων
ζώων. Ως λύσσα των σκύλων χαρακτηρίζεται αυτή που μεταδίδεται από τα ζώα αυτά
στις πόλεις και στα χωριά, ενώ λύσσα των άγριων ζώων χαρακτηρίζεται εκείνη που
μεταδίδεται από λύκους, τσακάλια, αλεπούδες και νυχτερίδες. Ο ιός της λύσσας
μεταδίδεται με το σάλιο των μολυσμένων ζώων κατά τη στιγμή που αυτά δαγκώνουν
ανθρώπους ή άλλα ζώα. Μπορεί επίσης να μεταδοθεί στον άνθρωπο όταν αυτός
έρχεται σε επαφή με το σάλιο του μολυσμένου ζώου από τις εκδορές και τα μικροτραύματα
του δέρματος ή ακόμα και από τους υγιείς βλεννογόνους. Τέλος, είναι πιθανή η
μετάδοση του παθογόνου παράγοντα όταν υπάρχει στα ούρα των νυχτερίδων μέσω
σταγονιδίων σε σπηλιές ή σε εργαστήρια όπου οι νυχτερίδες κρατούνται ως
πειραματόζωα.
Μετά την επιβεβαίωση
από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης κρουσμάτων λύσσας σε κόκκινες αλεπούδες
που βρέθηκαν πρόσφατα σε διαφορετικές
περιοχές της Βόρειας Ελλάδας κρίνεται αναγκαίο πιά η ανάγκη μείωσης του
πληθυσμού της αλεπούς στην Ελλάδα για την προστασία της δημόσιας υγείας.
Όμως πως μπορεί
να γίνει εφιχτό αυτό;
Παραθέτω ένα πολύ
καλό άρθρο σχετικά από την έκδοση
Παν-Θηρας 2013 της ΚΟΜΑΘ που θα
μας λύσει πολλές απορίες:
Μειώνοντας τον
πληθυσμό της αλεπούς στη νέα εποχή της λύσσας στην Ελλάδα
Συνήθως τα ΜΜΕ
προβάλουν προσπάθειες διατήρησης και αύξησης των πληθυσμών ειδών της άγριας
πανίδας. Η πραγματικότητα όμως δεν είναι έτσι. Στην επιστήμη και εφαρμογή της
διαχείρισης άγριας πανίδας, πολλές είναι οι περιπτώσεις όπου είναι αναγκαία η
λήψη μέτρων για τη μείωση ενός πληθυσμού. Αυτό συμβαίνει διότι τα περισσότερα
οικοσυστήματα υφίστανται την επίδραση του ανθρώπου, οπότε χρειάζεται και η
επέμβαση του ανθρώπου για να δοθεί λύση από προβλήματα που προκλήθηκαν από
προηγούμενες ενέργειες του. Για παράδειγμα εάν σε μια γεωργική περιοχή
αναπτύχθηκε η μονοκαλλιέργεια αραβόσιτου, είναι πιθανόν να εκδηλωθούν
πληθυσμιακές εκρήξεις τρωκτικών, τότε οι γεωργοί αναγκάζονται να εφαρμόσουν
τρωκτικοκτόνα, τα τρωκτικοκτόνα με τη σειρά τους αν δεν εφαρμοστούν ορθά μπορεί
να προκαλέσουν άλλα προβλήματα
Σήμερα,
εφαρμόζονται χιλιάδες προγράμματα μείωσης πληθυσμών, όπως είναι η εξάλειψη
ξενικών ειδών (μινγκ και μυοκάστορας), η μείωση ειδών αρπάγων όπου θανατώνουν
απειλούμενα και θηρεύσιμα είδη και προκαλούν απώλειες στην αγροτική παραγωγή
(αλεπού, κουνάβι, κορακοειδή, τρωκτικά) και μεταδίδουν νοσήματα (αλεπού). Η
αλεπού είναι ένα από τα κυριότερα είδη όπου συμπεριλαμβάνεται στα ανωτέρω
προγράμματα σε χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής και στην Αυστραλία. Η μόνη
εξαίρεση τις τελευταίες δεκαετίες φαίνεται να είναι η Ελλάδα!!! Αδιαφορία ή
ανικανότητα ή υπερευαισθησία ή έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων φορέων
τη Ελλάδας;
Στη χώρα μας η
αλεπού έχει ευρεία εξάπλωση και οι πυκνότητες των πληθυσμών της είναι συχνά
υψηλές (Birtsas et al. 2012) καθώς έχει μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα και οι φυσικοί εχθροί της
είναι λίγοι (λύκος και τσακάλι) και έχουν μικρή επίδραση. Στην Ελλάδα υπάρχουν
μαρτυρίες για ζημιές στην πτηνοτροφία και έρευνες απέδειξαν ότι η αλεπού
προκαλεί σοβαρή θνησιμότητα σε είδη με θηραματική αξία όπως ο λαγός και τα
ορνιθόμορφα. Ωστόσο, από το 1986 η αρμόδια Δασική Υπηρεσία έπαψε να ασχολείται
με τη μείωση των πληθυσμών της αλεπούς. Πολίτες όμως τοποθετούν παράνομα
δολώματα με παράπλευρες απώλειες τη θανάτωση ποιμενικών και κυνηγετικών σκύλων
και ίσως άλλων ζώων μεταξύ των οποίων και απειλούμενων ειδών.
Εδώ και λίγους
μήνες, η αλεπού προκαλεί και άλλο ένα πρόβλημα που αναφέρεται στη δημόσια υγεία
και είναι η λύσσα. Η εμπειρία και οι έρευνες στην Ευρώπη δείχνουν πως για την
αντιμετώπιση της λύσσας στην αλεπού χρειάζεται η λήψη συνδυασμού μέτρων.
Ερευνητές προτείνουν το δολωματικό εμβολιασμό (εμβόλιο σε δόλωμα το οποίο
λαμβάνει η αλεπού μετά την ανεύρεση και κατανάλωση του) σε συνδυασμό με τη
μείωση της αφθονίας των αλεπούδων. Σύμφωνα με τους ερευνητές ο δολωματικός
εμβολιασμός είναι αναποτελεσματικός και ασύμφορος σε περιοχές με υψηλή
πυκνότητα αλεπούς (Smith ant Wilkinson 2003). Η μείωση του πληθυσμού επιτυγχάνεται με την εφαρμογή διαφόρων
τεχνικών θανάτωσης και έλεγχο της αναπαραγωγής με δολώματατα οποία προκαλούν
στειρότητα.
Κύριες τεχνικές
μείωσης πληθυσμού αλεπούς.
Η επιλογή των
τεχνικών γίνεται με βάση τη φυσιογνωμία της περιοχής και τα λοιπά είδη ζώων,
άγριων και αγροτικών που διαβιούν σε αυτή. Συνήθως εφαρμόζονται περισσότερες
από μία τεχνικές. Η χρήση δηλητηρίων σε δολώματα είναι η πιο κοινή τεχνική στην
Αυστραλία. Στην Αμερική χρησιμοποιούνται δηλητήρια και δόκανα, ενώ στην Ευρώπη
η παγίδευση και ο πυροβολισμός.
Η χρήση δολωμάτων
με δηλητήριο αποτελεί την αποτελεσματικότερη τεχνική για τη μείωση του
πληθυσμού της αλεπούς. Στην Αυστραλία και Αμερική είναι ευρεία η εφαρμογή
δηλητηρίων υπό προϋποθέσεις και σύμφωνα με συγκεκριμένες οδηγίες. Στην
Αυστραλία βρέθηκε ότι η χρήση δολωμάτων με φθοροξικό νάτριο (1080) μείωσε τον
πληθυσμό της αλεπούς κατά 69,5% έως και 95%. Το δηλητήριο 1080 χορηγείται
αποκλειστικά από τις κρατικές υπηρεσίες.
Στην Ευρώπη,
ωστόσο, η χρήση δολωμάτων με δηλητήριο απαγορεύτηκε το 1992 (Οδηγία 92/43)
επειδή μπορεί να προκαλέσει θνησιμότητα σε είδη μη-στόχους. Υποστηρίζεται
πάντως πως τα πλεονεκτήματα για τη διατήρηση της πανίδας είναι συχνά πολύ
μεγαλύτερα από τη μείωση της αλεπούς ακόμα και αν θανατωθούν μερικά άτομα ειδών
μη-στόχων. Επιπρόσθετα, τα τελευταία έτη εφαρμόζονται διάφοροι τρόποι για να μειωθεί
ο κίνδυνος σε είδη μη-στόχους, οι αποτελεσματικότεροι από τους οποίους είναι:
1) Η επιλογή τοξικών ουσιών που δεν παραμένουν στο περιβάλ¬λον, τέτοιες είναι
το 1080, η παρα-αμινοπροπιοφαινόνη (ΡΑΡΡ) και το υδροκυάνιο. 2) Η μικρότερη
δόση, για παράδειγμα η θανατηφόρα δόση των δηλητηρίων 1080 και ΡΑΡΡ είναι
ανάλογη του βάρους του ζώου, οπότε όταν χρησιμοποιείται η κατάλληλη δόση
μειώνονται πολύ οι πιθανότητες να προκληθούν επιπτώσεις σε μεγαλύτερα ζώα όπως
ο λύκος και ο ποιμενικός σκύλος που έχουν πολλαπλάσιο βάρος από αυτό της
αλεπούς. 3) Η τοποθέτηση συσκευής Μ-44 (Μ-44 ejector), η οποία φέρει εκβολέα απελευθέρωσης δόσης
δηλητηρίου εντός του στόματος του ζώου, από συγκεκριμένη θέση και μόνο όταν
αυτό τον δαγκώσει. Ο εκβολέας βρίσκεται σε κατάλληλο ύψος από το έδαφος ώστε να
μην μπορούν να τον φτάσουν μικρά ζώα και φέρει ειδικό δόλωμα για την αλεπού. Οι
συσκευές αυτές είναι περισσότερο επιλεκτικές σε σχέση με τα δολώματα, επειδή το
δηλητήριο απελευθερώνεται μόνο όταν ο εκβολέας δεχτεί ισχυρό δάγκωμα από την
αλεπού.
Πυροβολισμός
Στη Βρετανία έχει
ευρεία εφαρμογή ο πυροβολισμός της αλεπούς με τη χρήση ραβδωτού όπλου που
πραγματοποιείται κατά τη νύχτα με τη βοήθεια προβολέα από όχημα. Ραβδωτά όπλα
διαμετρήματος 0,222 τα οποία φέρουν διόπτρα είναι η καλύτερη επιλογή. Μικρά
χωράφια, θάμνοι, κλίσεις του εδάφους και ψηλά χόρτα περιορίζουν την ορατότητα
και κάνουν την τεχνική μη αποδοτική.
Παγίδευση
Η σύλληψη της
αλεπούς είναι δύσκολη σε σχέση με άλλα είδη ζώων και η παγίδευ¬ση είναι
λιγότερο αποδοτική από τη χρήση δηλητηρίων. Σύμφωνα με την Οδηγία 92/43 alepodiκαι τον Κανονισμό 3254/91 στην Ευρώπη
επιτρέπονται οι θηλιές ποδιού (leg snare) και λαιμού με στοπ (stopped neck snare) και οι παγίδες κλουβιά (cage or box trap).
Οι θηλιές και οι
παγίδες τοποθετούνται σε περάσματα και σε μέρη που επι¬σκέπτεται η αλεπού (π.χ.
ψοφίμια, σωροί κοπριάς), μονοπάτια και κατά μήκος των φρακτών. Για την
προσέλκυση των αλεπούδων χρησιμοποιούνται κόπρανα και ούρα αλεπούς, όπως και
ειδικές συνθετικές ουσίες (synthetic fermented egg). Για δόλωμα χρησιμοποιείται κρέaς από αιγοπρόβατα, κοτόπουλο και θηράματα.
Κυνήγι
Το κυνήγι δεν
είναι αποτελεσματική λύση για τη μείωση των αλεπούδων, επειδή η υψηλή
αναπαραγωγή και η διασπορά των νεαρών αλεπούδων καλύπτουν γρήγορα τα κενά που
αφήνων τα σχετικά λίγα θηρευθέντα άτομα. Επιπλέον στην Ελλάδα η αλεπού δεν έχει
θηρευτικό ενδιαφέρονται πολλοί είναι οι κυνηγοί που δεν την πυροβολούν για να
μην μάθουν τα σκυλιά τους να την καταδιώκουν.
Πρόκληση
στειρότητας
θεωρητικά, οι
πληθυσμοί της αλεπούς θα μπορούσαν να διαχειριστούν με τη μείωση της
αναπαραγωγικής ικανότητάς τους. Για το σκοπό αυτό έχουν προταθεί δολώματα με
χημικές ουσίες, βακτηρίδια σαλμονέλας και ιοί.
Συμπεράσματα
-προτάσεις
Η ανάγκη μείωσης
του πληθυσμού της αλεπούς στην Ελλάδα δεν θα πρέπει να εξετάζεται πλέον μόνο
για την ανάπτυξη της θηραματοπονίας και την προστασία των αγροτικών ζώων, αλλά
και για την προστασία της δημόσιας υγείας. Η αντιμετώπιση της λύσσας δεν πρέπει
να περιορίζεται σε υψηλού κόστους εμβολιασμούς, αλλά συνίσταται να περιλαμβάνει
και μείωση του πληθυσμού στα κατάλληλα επίπεδα.
Για τη μείωση του
πληθυσμού της αλεπούς αποδοτικότερες τεχνικές είναι η χρήση δολωμάτων με
δηλητήριο και ακολουθούν ο πυροβολισμός και η παγίδευση. Η χρήση δολωμάτων με
δηλητήριο απαγορεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εντούτοις σε περίπτωση που
επικαλεσθούν σοβαροί λόγοι δημόσια υγεία) προβλέπεται εξαίρε¬ση. Επιπρόσθετα, η
συσκευή Μ-44 με την κατάλληλη δόση δηλητηρίου εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την
επιλεκτικότητα. Επιπρόσθετα η συσκευή αυτή μπορεί να εγκλειστεί σε κατάλληλα
διαμορφωμένο κουβούκλιο στο οποίο θα έχει πρόσβαση η αλεπού, ενώ δεν θα μπορούν
να εισέλθουν μεγαλύτερα θηλαστικά, όπως ο λύκος. Σημαντική είναι η διερεύνηση
της τεχνικής αυτής και η νομιμοποίηση της στην Ευρώπη. Ο πυροβολισμός κυρίως με
ραβδωτό όπλο, αναμένεται να είναι αποτελεσματική τεχνική σε ανοικτές περιοχές
με ορατότητα σε μεγάλες αποστάσεις (ωστόσο το νομικό καθεστώς στην Ελλάδα δεν
επιτρέπει τη χρήση ραβδωτών όπλων) Στις περιοχές όπου η ορατότητα περιορίζεται
(έντονο ανάγλυφο, βλάστηση) πρέπει να εξετάζεται η εφαρμογή της παγίδευσης.
Ο συνδυασμός του
εμβολίου κατά της λύσσας με ουσίες πρόκλησης στειρότητας στο ίδιο δόλωμα,
αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή καθώς το εμβόλιο δεν δρα στους απογόνους
της αλεπούς.
Σχετική βιβλιογραφία
Birtsas P., Sokos C., Exadactylos S. 2012. Carnivore mammals in burned and adjacent
unbumed areas in a Mediterranean ecosystem. Mammalia 76(4): 407-^415.
Smith, G.
C., and D. Wilkinson. 2003. Modeling control of rabies outbreaks in red fox
populations to evaluate culling, vaccination, and vaccination combined with
fertility control. Journal o f Wildlife Diseases 39:278-286.
Σώκος X., Μπίρτσας Π., Καστόρης A.
2008. Μείωση της
αρπακτικότητας της αλεπούς (Vulpes vulpes). Μέρος A: άμεσες τεχνικές. Λιβαδοπονία και Προστατευόμενες
Περιοχές (Κ. Μαντζανας και Β. Παπαναστάσης, εκδότες).
Πρακτικά 6ου
Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνέδριου. Λεωνίδιο Αρκαδίας 2—4/10/2008. Ελληνική
Λιβαδοπσνική Εταιρεία,Δημ. No 14, σελ. 249-254.
Χρήστος Σώκος και
Δρ. Περικλής Μπίρτσας
Δασολόγοι –
Θηραματολόγοι
Παν-Θηρας 2013
ΚΟΜΑΘ
