Το Σαρακατσάνικο τσοπανόσκυλο
 |
| Του Δημήτρη Χαρίση |
Στην απεραντοσύνη και στη μοναξιά του δάσους, στα ρουμάνια και στα πλάια που περνούσε τη νύχτα με το κοπάδι, μόνος σύντροφος και προστάτης του Σαρακατσάνου ήταν, το τσοπανόσκυλο του. Αυτό θα τον ειδοποιούσε εάν αισθάνονταν μια απειλή, αυτό θα προστάτευε το κοπάδι του από τα ζ'λάπια, τους λύκους και τι αρκούδες, δίνοντας και τη ζωή του ακόμα.
Τότε μέσα στη νύχτα και μπροστά στην απειλή, τσομπάνος και σκυλί γινόταν ένα. Το σκυλί προσπαθώντας να προστατεύει το αφεντικό του και το κοπάδι από το λύκο και ο τσομπάνος «αναγκάζοντας» το με φωνές και χουιασματα, όταν αυτό κιότευε από το χτύπημα των δοντιών του λύκου. Μόνο αν κάποιος έχει ζήσει από κοντά αυτές τις στιγμές μπορεί να τις νιώσει. Αυτή η στενή σχέση με τα σκυλιά αλλά και η αναγκαιότητα τους έκανε τους Σαρακατσάνους να δείξουν πολύ μεγάλο ζήλο στην επιλογή των σωστών σκυλιών. Αυτό τους οδήγησε σε μια επιλεκτική εκτροφή από την οποία διατηρούνταν μόνο τα πιο ικανά, αρτιμελή και άξια σκυλιά.
Ένα σκυλί κατώτερο ή με ανωμαλίες δεν είχε θέση ανάμεσα στα άξια σκυλιά που θα προστάτευαν τα κοπάδια τους αλλά και αυτούς και τις οικογένειες τους. Λόγο του «κλειστού» τρόπου ζωής τους αλλά και της κλειστής και κατά κάποιο τρόπο απομονωμένης κοινωνίας τους, τα σκυλιά δεν είχαν επαφή με άλλα ξένα, ώστε να δημιουργηθούν προσμίξεις με άλλες ράτσες, πράγμα που θα αλλοίωνε τα χαρακτηριστικά τους. Αυτό διατήρησε τη ράτσα σε κάλο επίπεδο.
Επί τουρκοκρατίας, πολλοί Σαρακατσαναίοι έφυγαν προς τη σημερινή Βουλγαρία κυρίως λόγω των διώξεων από τους Τούρκους αλλά και για να βρουν καλύτερα βοσκοτόπια για τα κοπάδια. Άλλοι πάλι μετακινούνταν ελεύθερα μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας λόγω των ανύπαρκτων τότε συνόρων. Όταν αργότερα τα σύνορα πήραν την σημερινή τους μορφή, οι πιο πολλοί Σαρακατσαναίοι έμειναν εκεί και δεν μπόρεσαν να γυρίσουν. Ο τρόπος ζωής τους, εκεί έγινε ακόμα ποιο συντηρητικός και οι επαφές με τους ντόπιους ήταν ελάχιστες. Ήταν πιο επιφυλακτικοί με τους ξένους που αντιμετώπιζαν εκεί και αυτό δημιούργησε μια εσωστρέφεια στην κοινωνία τους. Το ίδιο ίσχυε για τα κοπάδια και στα σκυλιά τους, πράγμα που ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη λαγαρότητα της «γραμμής» των σκυλιών. Έτσι διατηρήθηκε η ράτσα που ξέρουμε σήμερα, με το όνομα «Σαρακατσάνικος Ποιμενικός». Η ράτσα αυτή, η οποία έχει προέλευση από τους αρχαιοελληνικούς ποιμενικούς Μολοσσικούς σκύλους, υποστηρίζεται ότι είναι μία από τις αρχαιότερες τις Ευρώπης.
Οι Σαρακατσαναίοι έδιναν ιδιαίτερη σημασία και προσοχή στα σκυλιά τους. Για να τα βοηθήσουν να ακούν καλύτερα και να αντιλαμβάνονται τον εχθρό, έκοβαν το δεξί αυτή τους όταν ήταν ακόμα κουτάβια, με τέτοιο τρόπο ώστε να μένει όρθιο. Έτσι ο ακουστικός πόρος έμεινε έμεινα ακάλυπτος και διευκολύνονταν η ακοή. Ακόμη, για αισθητικούς λόγους έκοβαν την ουρά περίπου στη μέση. Υπήρχαν όμως και αυτά που γίνονταν με κοντή ή σχεδόν καθόλου ουρά. Αυτά τα έλεγαν «κολοβά». Για να προστατέψουν τα σκυλιά τους από τις δαγκωματιές των λύκων, αλλά και των άλλων σκυλιών σε μια πιθανή μάχη, τους φορούσαν ένα περιλαίμιο με καρφιά. Το περιλαίμιο αυτό λεγόταν «χανάκα» και έχει προέλευση από τα βυζαντινά ακόμα χρόνια, όπου λεγόταν «λυκομαχίν». Ήταν τόσο συνδεμένη με τα σκυλιά τους που μπορούσαν να διακρίνουν τον διαφορετικό τρόπο που αυτά αλύχταγαν, αναλόγως την περίσταση.
Κανείς Σαρακατσάνος της Βουλγαρίας δεν ξεχνάει το Μάη του 1958, όπου το κομουνιστικό καθεστώς της Βουλγαρίας σε απόφασή να κάνει μια γενική κρατικοποίηση του αγροτικού τομέα δήμευσε όλα τα κοπάδια των Σαρακατσαναίων. Έτσι μεγάλος αριθμός τσοπανόσκυλών έμεινε άχρηστος και οι αρχές αποφάσισαν τη θανάτωσή τους, με αποτέλεσμα ο αριθμός τους να μειωθεί δραματικά. Με την αστικοποίηση των Σαρακατσαναίων ελαττώθηκε ο αριθμός των καθαρόαιμων σκυλιών επειδή αυτά διασταυρώθηκαν με άλλες ράτσες. Το 1994 ανακηρύχτηκε προστατευόμενο είδος άλλα από το 1997 βρίσκεται εκτός κινδύνου, γιατί απασχολήθηκαν με αυτό πολλοί εκτροφείς. Έχουν ιδρυθεί πολλές οργανώσεις για τη ράτσα αυτή, όπως η Διεθνείς Οργάνωση «Σαρακατσάνικος Σκύλος» και ο Σύνδεσμος Σαρακατσάνικου σκύλου Αμερικής (The Karakachan Dog Association of America). Παρόλο αυτά η ράτσα αυτή δεν έχει αναγνωριστεί ως επίσημη φυλή, από τη Διεθνή Κυνολογική Ομοσπονδία(FCI). Αυτό το αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Σαρακατσαναίων το οποίο αυτοί το είχαν πολύ ποιο πριν, πάνε στη Βουλγαρία, το Βουλγαρικό κράτος, προσπαθεί να το οικειοποιηθεί. Εξυπηρετώντας τα δικά τους συμφέροντα και παίζοντας διπλωματικά παιχνίδια προσπαθούν να γίνει αναγνώριση ως « Βουλγάρικος Ποιμενικός» ή « Karakatsan Kuche». Πιστεύω πως το Ελληνικό Κράτος αλλά και ΠΟΣΣ με τους επιμέρους συλλόγους της πρέπει να κάνουνε κάτι για να διασωθεί αυτό το κομμάτι του πολιτισμού των Σαρακατσαναίων. Αυτό το κομμάτι της ιστορίας μας που λέγεταιΣαρακατσάνικο Τσοπανόσκυλο. Ας μην αφήσουμε να το καπηλεύονται άλλοι εξυπηρετώντας τα συμφέροντά τους.
ΠΗΓΗ www.hxwsarakatsanwn.gr/
